W czym do pracy

Bezpieczna odzież dla pracowników budownictwa drogowego.

W majowym wydaniu miesięcznika Promotor BHP można znaleźć ciekawy artykuł o bezpiecznej odzieży dla pracowników, napisany przez doradcę technicznego naszej firmy – Piotra Głowskiego. Poniżej publikujemy ten artykuł.

Rozwój sieci drogowej w ostatnich latach zmienił nasz kraj w tętniące place budowy.

W związku z tym wyłaniają się grupy zawodowe, dla których szczególne znaczenie w kontekście bezpieczeństwa pracy ma odzież robocza z odpowiednimi materiałami odblaskowymi. Z uwagi na występujące zagrożenia pracownicy tam zatrudnieni powinni przemieszczać się w odzieży ostrzegawczej, aby byli dobrze widoczni. Jednym z głównych zagrożeń wykazywanych w ocenach ryzyka zawodowego w budownictwie drogowym jest promieniowanie optyczne.

Należy je rozumieć jako brak dostatecznego oświetlenia miejsca wykonywania pracy, a także składowisk surowców i materiałów budowlanych, pomieszczeń magazynowych, przejść i dróg komunikacyjnych, jak również praca przy drogach użyteczności publicznej. Związane jest z tym ryzyko potrącenia, zgniecenia, wynikające z braku widoczności pracujących na danym terenie pracowników. Dodatkowym zagrożeniem występującym przy wykonywaniu prac w budownictwie drogowym jest fakt, że prace te wykonywane są na otwartej przestrzeni i co za tym idzie w zmiennych warunkach atmosferycznych.

W związku z tym zgodnie z wymogami Kodeksu Pracy art. 237 mówi, że pracodawca powinien wyposażyć osoby wykonujące roboty drogowe w odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej. Należy dodać, że pracownicy powinni być dobrze widoczni.

Zwiększone ryzyko przy wykonywaniu określonych rodzajów prac w budownictwie drogowym związane jest z dużą masą transportowanych przedmiotów oraz z masą i ilością poruszających się maszyn. Brak jest jednak możliwości skutecznego i trwałego wyeliminowania występujących zagrożeń.

Odzież ostrzegawcza dla zwiększenia bezpieczeństwa pracowników.

Dlatego też jedynym sposobem zwiększenia bezpieczeństwa pracowników jest poprawa ich widzialności, przez zastosowanie odzieży ostrzegawczej. Niestety często się zdarza, że ubrania robocze przekazywane pracownikowi przez pracodawcę wykonywane są z reguły w ciemnych barwach charakteryzujących się małym współczynnikiem iluminacji świetlnej, co w okresie jesienno-zimowym nie przyczynia się do podniesienia bezpieczeństwa. Wówczas bywają sytuacje, że kierowcy samochodów dostawczych lub operatorzy maszyn budowlanych nie są w stanie odpowiednio wcześnie dostrzec pracownika. Późna reakcja wymusza często wykonywanie gwałtownych manewrów, co ze względu na małe odległości, stanowi ryzyko kolizji człowieka z maszyną. Dlatego dla tej grupy pracowników dedykowana jest odzież ostrzegawcza o intensywnej widzialności dla użytku profesjonalnego.

W każdym przypadku odzież ta powinna być wykonana z materiału fluorescencyjnego (tła) o barwie żółtej lub pomarańczowej o powierzchni min. 0,5 m² i materiału odblaskowego o powierzchni co najmniej 0,13 m². Materiał tła powinien być rozmieszczony równomiernie na powierzchni odzieży, tj. z przodu i z tyłu wielkość powierzchni powinna być w przybliżeniu równa (z tolerancją ±10%). Taśmy z materiału odblaskowego powinny być umieszczone poziomo na torsie, rękawach i nogawkach spodni podwójnie i zgodnie z polską normą PN-EN 471 nie powinny być węższe niż 50 mm.

Materiały, z których wykonywana jest odzież ostrzegawcza, powinny być odpowiedniej jakości i co za tym idzie odporne na określoną ilość prań, działanie potu, tarcie czy intensywne promieniowanie słoneczne.

Producent odzieży ostrzegawczej zobowiązany jest do określenia maksymalnej liczby cykli konserwacyjnych, w wyniku których nie nastąpi zmniejszenie poziomu ochrony poniżej granic określonych w normie PN-EN 471. Użytkownik takiej odzieży powinien przestrzegać instrukcji użytkowania a przede wszystkim warunków konserwacji. Przed zakupem warto również samemu sprawdzić, czy odzież, w którą chcemy wyposażyć naszych pracowników, została wyprodukowana z materiałów certyfikowanych.

Dobrej jakości materiały odblaskowe przed wprowadzeniem na rynek poddawane są wielu testom. Testy przeprowadzane są między innymi na: ścieranie, zginanie, składanie w niskich temperaturach, wahania temperatur, wpływ opadów deszczu, odporność na warunki konserwacji.

Na każdy z oferowanych na rynku materiałów odblaskowych jego producent wystawia certyfikat lub deklarację zgodności, w której określona jest:

• nazwa producenta materiału
• symbol materiału
• klasa materiału odblaskowego – Klasa I lub II
• odporność na konserwację – podawane zwykle w cyklach prania domowego, chemicznego w określonej temperaturze.

Należy zwrócić uwagę na klasę materiału odblaskowego oraz przeanalizowanie jego odporności na konserwacje.

Unormowanie prawne

Norma PN-EN 471 dzieli materiały odblaskowe na dwie klasy. Jest to podział ze względu na odblaskowość początkową materiałów. Wyróżniamy materiały klasy I – odblaskowość minimalna 250 jednostek kandeli oraz materiały klasy II – odblaskowość minimalna 320 jednostek kandeli. Ważny jest również sposób rozmieszczenia materiałów odblaskowych na odzieży ostrzegawczej, który powinien gwarantować optymalną widoczność człowieka w każdej pozycji. Wymóg ten realizowany jest poprzez umieszczanie materiałów odblaskowych dookoła sylwetki człowieka oraz dookoła rąk i nóg.

Klasyfikacja odzieży – odzież ostrzegawczą dzieli się na 3 klasy. Każdej klasie przyporządkowano minimalne powierzchnie materiałów odblaskowych stanowiących elementy odzieży.

Do produkcji odzieży ostrzegawczej muszą być wykorzystywane materiały o wysokich parametrach jakościowych i odpowiednich parametrach widzialności, czyli zaliczane do klasy II. Firma 3M (Minnesota Mining and Manufacturing) ze Stanów Zjednoczonych jest pionierem w produkcji tych materiałów. Zarówno materiał, jak i technologia zostały wynalezione przez tę firmę. Zastosowanie odpowiedniego materiału odblaskowego na dany rodzaj odzieży jest praktycznie gwarancją widoczności pracownika przez cały czas użytkowania odzieży, co przyczynia się do znacznej poprawy jego bezpieczeństwa.

Jednakże bardzo często, przemieszczając się drogami, można zaobserwować pracowników drogowych w całkowicie spranych materiałach odblaskowych. Pracownicy ci oraz ich pracodawcy nie zdają sobie sprawy – bądź, co gorsza – bagatelizują ryzyko związane z potrąceniem przez samochody lub maszyny z powodu słabej ich widoczności.

Z drugiej strony często bywa tak, że pracownicy wierzą w magiczną moc zastosowania materiałów odblaskowych i myślą, że mając już na sobie taką odzież, są bezpieczni.

Jednakże trzeba pamiętać, że aby podnieść bezpieczeństwo ww. grupy pracowników, niezbędne jest zastosowanie dobrej jakości materiałów odblaskowych tak, aby przez cały okres użytkowania odzieży pozostawały pod kątem jakości na określonym poziomie. Aby tak było użytkownik odzieży, pracodawca powinien na etapie wyznaczania jakości określić parametry materiału odblaskowego. Jak to zrobić? Przede wszystkim należy odpowiedzieć na trzy krótkie pytania:

1. Jak długo będzie użytkowana odzież – wiąże się to z ilością prań.
2. Jak będzie przebiegać proces konserwacji – pranie w warunkach domowych, pranie chemiczne czy przemysłowe.
3. Jaka jest gramatura materiału wierzchniego, z którego będzie wykonana odzież – chodzi o tarcie podczas procesu konserwacji.

Jeżeli już wiemy, ile razy odzież będzie prana, w jakich warunkach i na jaki materiał będzie naszyty materiał odblaskowy, możemy dobrać tak, aby z jednej strony nie przepłacać, ale z drugiej mieć pewność, że przez cały czas użytkowania materiał odblaskowy będzie pełnił swoją funkcję. Użytkownik odzieży, pracodawca powinien zadbać, aby dostarczana odzież była na odpowiednim poziomie, dlatego tak ważne jest, aby stawiać wymagania producentom. Jeżeli tego nie uczyni, narażony jest, a raczej jego pracownicy, że materiały odblaskowe nie będą pełnić swojego zadania przez cały okres użytkowania.

Wprowadzenie minimalnych wymagań dla materiału odblaskowego, który będzie naszyty na odzieży, jest niezbędny. Parametr odblaskowości początkowej na poziomie 100 jednostek kandeli (cd/lx/m²) nie powinien być brany pod uwagę, a odzież z naszytymi takimi materiałami odblaskowymi powinna zostać wycofana z użycia i potraktowana jako niebezpieczna. Powód jest prosty, naszywając na odzież materiały odblaskowe klasy II, gwarantujemy widoczność pracownika z odległości 250-300 metrów.

Jest to odległość pozwalająca kierującemu pojazdem na zaplanowanie i wykonanie wszelkich manewrów pozwalających na ominięcie, a nie potrącenie pracownika czy osoby znajdującej się na drodze. Jednakże, żeby tak było, odblaskowość początkowa takiego materiału musi wynosić 500-550 jednostek kandeli (cd/lx/m²). W procesie użytkowania jakość spada, głównie w wyniku konserwacji odzieży (pranie). Obniżenie odblaskowości poniżej przytaczanego poziomu 100 jednostek obniża widoczność pracownika i zostaje drastycznie ograniczona do około 25-30 metrów, co w wielu sytuacjach nie jest odległością wystarczającą i może spowodować potrącenie a w konsekwencji śmierć. Dlatego dobór jest tak ważny.

Oferowane na rynku materiały odblaskowe powinny posiadać odpowiednie dokumenty poświadczające dopuszczenie danego materiału na rynek. Są to najczęściej certyfikaty wydawane przez polskie lub zagraniczne jednostki certyfikujące, potwierdzające spełnienie przez dany produkt wymagań odpowiednich norm.

Podobnie jest w przypadku włókniny ocieplającej, której używa się do odzieży zimowej. Tylko odpowiednia jakość i dobór jest w stanie zagwarantować w czasie pracy, wysiłku fizycznego poczucie komfortu a takie parametry i komfort cieplny może dać zastosowanie włókniny ocieplającej wysokiej jakości wykonanej w technologii mikrowłókien, kalandrowanej, dającą gwarancję nieszkodliwości potwierdzoną dokumentem Oeko-Tex Standard 100.

Materiały odblaskowe i włókniny ocieplające znalazły zastosowanie zarówno w naszym życiu zawodowym, jak i prywatnym. Dzięki zastosowaniu tych materiałów na odzieży poprawiane jest bezpieczeństwo i komfort pracy. Stosowane materiały odblaskowe na odzieży ostrzegawczej, roboczej, zawodowej nie zawsze są odpowiedniej jakości. Jest to następstwem braku wiedzy na temat jakości materiałów odblaskowych oraz brakiem wymagań stawianych przy zakupie odzieży przez pracodawcę. Ponadto często przyjmuję się cenę jako główne kryterium przy zakupie odzieży roboczej lub podczas sporządzania specyfikacji przetargowej. Należy również zwrócić uwagę, iż samo wskazanie na użycie materiału odblaskowego bez określenia jakości na ubraniach osób, które przebywają w miejscach o ograniczonej widoczności, nie świadczy o tym, że będą one bardziej bezpieczne a kierowanie się przez użytkownika tylko ceną danego wyrobu może narazić ich bezpieczeństwo. Wyposażenie pracownika w odpowiedni zestaw odzieży roboczej jest niezwykle ważne.

Celem tego artykułu jest zwrócenie uwagi, nie tylko jak ważne dla naszego bezpieczeństwa są materiały odblaskowe, ale również zwrócenie uwagi na jakość materiałów odblaskowych, gdyż nie zawsze materiał odblaskowy, który znajduje się na odzieży naszych pracowników, naszych dzieci i nas samych, spełnia minimalne wymagania, które przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa. Warto poświęcić kilka chwil i dokonać odpowiedniego doboru do poszczególnych rodzajów odzieży.

Materiały odblaskowe jak każda tkanina są wrażliwe na konserwację. Każde pranie, kontakt z wodą, czy środkami piorącymi, tarcie w bębnie pralki są dla nich siłami niszczącymi. Dla każdego materiału określona jest jego odporność na różne rodzaje i sposoby prania (pranie domowe, chemiczne na sucho, w wysokich temperaturach, przemysłowe), określona zwykle ilością cykli pralniczych, po których przekroczeniu odblaskowość może się obniżyć poniżej wcześniej przytaczanych jednostek. Osoby, które zajmują się przygotowywaniem specyfikacji przetargowych, powinny posiadać wiedzę na temat materiałów odblaskowych na określonym poziomie, co w znacznej mierze przyczyni się do uniknięcia błędów oraz postawienia odpowiednich wymagań. Jeżeli takiej wiedzy nie posiadają, warto zwrócić się do producenta lub autoryzowanego dystrybutora o pomoc w doborze odpowiedniego materiału. Tylko wówczas można liczyć na to, że zastosowane materiały na odzieży będą odpowiedniej jakości i bezpieczeństwo użytkowników będzie utrzymane na odpowiednim poziomie przez cały okres użytkowania odzieży.

Jeżeli w specyfikacji będzie informacja o zastosowaniu materiałów odblaskowych, a niestety często się to zdarza – cytat: „z naszytymi elementami odblaskowymi o szerokości 5 cm – rękawy i nogawki”, nie jest to wystarczające, innymi słowy naraża pracodawcę na zakup odzieży z najtańszymi materiałami odblaskowymi wątpliwej jakości, ponieważ nikt z nas nie pracuje dla idei i żaden z oferentów przy takich zapisach w specyfikacji nie będzie zaniżał zyskowności i naszywał lepsze materiały niż postawione wymagania. Może i zapewne będzie oznaczało to dla użytkownika końcowego problemy z odzieżą już po pierwszych praniach. Taśma taka po pierwszym, a z pewnością którymś z pierwszych prań straci swoje właściwości, a na odzieży pozostaną tylko jej pozostałości.

Jedyną skuteczną i jak się okazuje coraz częściej stosowaną metodą ochrony interesów użytkownika, jest dobór i późniejsze określanie parametrów materiałów odblaskowych na etapie przygotowania do uszycia. Każda odzież jest inna, jedna ma służyć pół roku, inna rok czy nawet dwa lata. Ponadto, jedna będzie prana w domu, inna zbierana i prana w pralniach przemysłowych. Wszystko to ma olbrzymie znaczenie w kontekście doboru taśmy odblaskowej. Jak widać z powyższego, materiały odblaskowe to dość szerokie zagadnienie, zagadnienie bez zgłębienia którego zamawiający jest narażony na otrzymanie odzieży, która nie spełnia podstawowych parametrów ochronnych.

Podsumowanie

Na rynku polskim jest dostępnych kilkadziesiąt rodzajów materiałów odblaskowych większość w kolorach srebrnym i żółtym, a każdy z nich jest inny od poprzedniego. Dobór powinien być trafny i polegać na tym, aby określić swoje potrzeby w kontekście jakości materiałów odblaskowych i co najważniejsze w długim okresie użytkowania zapewnić bezpieczeństwo użytkownikowi. Mając na celu bezpieczeństwo swoje i swoich pracowników należy pamiętać o tym, że samo posiadanie srebrnego materiału odblaskowego na odzieży bez określenia jakości, tego bezpieczeństwa nie podnosi. Użytkownik, określając jakość, powinien podać przede wszystkim szerokość taśmy (50,8 mm – zgodność z PN-EN 471), oraz parametry określające odblaskowość (500 kandeli), ponadto ilość cykli prań (pranie w warunkach domowych, chemiczne czy przemysłowe) w zależności od długości użytkowania odzieży 1 rok około 50 cykli. Ubrania z elementami odblaskowymi nie zapewniają całkowitego bezpieczeństwa, jednak dzięki zapewnieniu odpowiedniej widzialności pracownika znacznie zmniejszają ryzyko wypadku.

autor: Piotr Głowski